“SAĞLIK HİZMETLERİNDE TANITIM VE BİLGİLENDİRME FAALİYETLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK”, 29 TEMMUZ 2023 TARİHLİ VE 32263 SAYILI RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANDI.

Yönetmelik Yürürlük Tarihi: 29 Temmuz 2023

SAĞLIK HİZMETLERİNDE TANITIM VE BİLGİLENDİRME FAALİYETLERİ HAKKINDA YÖNETMELİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sağlık hizmetlerinde tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri hakkındaki yönetmeliğe dair detaylı açıklamalarımız duyurumuzun devamında yer almakla birlikte Yönetmelikteki esaslı noktaları aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz;

• Yönetmelikte sağlık hizmetleri reklam, tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerine dair usul ve esaslar ile Yönetmelik’e ayrılık halinde uygulanacak olan yaptırımlar düzenlenmektedir.
• Yönetmelikte üzerinde durulması gereken en önemli hususlardan birinin “sağlık meslek mensubu” tanımı olduğu kanaatindeyiz. İlgili tanım kapsamı incelendiğinde tanımın oldukça geniş bir biçimde düzenlendiği (örneğin; 1219 sayılı Kanun’un EK-13’ünde klinik psikologlar, diyetisyenler, fizyoterapistler de yer aldığından bahis geçen meslek grupları da bu mevzuata tabiidirler.) görülecektir. Ayrıca, Yönetmelik’te “reklam” ile “tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri” ayrı ayrı tanımlanmış olup sağlık hizmeti sunumunda örtülü veya açık reklam yapılması ve yaptırılması yasaklanmıştır.
• Yönetmelik kapsamında yalnızca sağlık meslek mensupları tarafından tanıtım ve bilgilendirme yapılabileceği ancak bu tanıtım bilgilendirme faaliyetinin Yönetmelikte belirlenen ilkelere uygun olması gerektiği düzenlenmiştir (örneğin; sağlık hizmetleri çekiliş ve hediye gibi pazarlama amaçlı sunulamayacak ve bu amaca yönelik tanıtım ve bilgilendirme yapılamayacaktır.).
• Uluslararası sağlık turizmi reklam, tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri ise “Uluslararası Sağlık Turizmi ve Turistin Sağlığı Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uygun olarak yürütülecektir. Bu kapsamda uluslararası sağlık turizmi ile ilgili olarak yalnızca bahsi geçen yönetmelik çerçevesinde yetki verilmiş sağlık tesisi ve aracı kuruluşlar bilgilendirme ve tanıtım yapabilecek ve aynı zamanda Türkiye sınırları içerisinde talep oluşturacak şekilde ve Türkçe dilinde tanıtım yapılamayacaktır. Tanıtımlar, tanıtım yapılacak ülkelerin dilleri ve/veya İngilizce dilinde yapılabilecektir. Ayrıca, uluslararası sağlık turizmi tanıtımlarında tedavi gören hastaların hikâyelerine, hasta mahremiyeti gözetilmek, hasta haklarına uygun olmak ve bu konuda hasta onamının alındığını belgelendirmek kaydıyla yer verilebilecektir.
• Sağlık meslek mensupları ve sağlık tesislerinin, sundukları sağlık hizmetleri ile ilgili yapacakları tanıtım ve bilgilendirmelerinde kural olarak tedavinin etkilerini kıyaslayıcı ve talep oluşturan nitelikte öncesi ve/veya sonrası görsellerin bulunması yasak olmakla birlikte Yönetmelik’te düzenlenen ilke ve esaslara uygun olmak kaydıyla “görsel içerik” kullanılabilecektir. 
• Tanıtım ve bilgilendirmelerde hasta görsel içeriklerinin kullanılması halinde Yönetmelik’in EK-1’inde yer alan “Görsel İçerik Kaydetme ve İşleme Onam Formu” kullanılarak hastanın kendisinin, küçük veya mahcur ise veli veya vasisinin açık rızasının alınması gereklidir. Hasta paylaşılacak görsel içeriği önceden görebilecek ve her zaman ilgili görsel içeriğin kaldırılmasını isteyebilecektir. Ayrıca, görsel içeriklerin kullanılmasına ilişkin hasta tarafından verilecek izin karşılığında hastaya herhangi bir ödeme ya da indirim yapılamayacak, hediye verilemeyecektir.
• Sağlık hizmetleri tanıtımı ve bilgilendirmelerinde kullanılacak görsellerde sağlık meslek mensubu veya sağlık kuruluşunun, diğer sağlık meslek mensuplarından veya sağlık kuruluşlarından daha üstün veya daha iyi olduğu izlenimini vermeye yönelik olarak bölge, mekân, tıbbi cihaz, donanım, araç, gereç veya personel yahut benzeri herhangi bir unsur ile ilgili görsel paylaşılamayacaktır.
• Kablo, uydu, karasal ve benzeri iletim ortamlarından yayın yapan radyo ve televizyon kanallarında yapılan tanıtım ve bilgilendirme programlarına katılan, konuşma ve açıklama yapan sağlık meslek mensupları programdan önce Yönetmelik’in EK-3’te yer alan Taahhütnameyi iki nüsha olarak imzalamakla yükümlü olup taahhütnamenin bir örneği ilgili yayın kuruluşunda muhafaza edilecek ve ayrıca, bir nüshası da Sağlık Bakanlığı’na (“Bakanlık”) gönderilecektir.

SAĞLIK HİZMETLERİNDE TANITIM VE BİLGİLENDİRME FAALİYETLERİ HAKKINDAKİ YÖNETMELİĞE DAİR ÖNEMLİ DETAYLAR

Yönetmelik’teki önemli tanımlar: Yönetmelik’i tam manasıyla kavrayabilmek için özellikle bazı tanımların üzerinde dikkatle durulması gerektiği kanaatindeyiz. Bu kapsamda Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 4. maddesi uyarınca (i) reklam: sağlık alanındaki özel sağlık tesisleri, sağlık hizmet sunumu veya tıp meslekleri ile bağlantılı olarak; bir ürün veya hizmete talep yaratmak veya talebi artırmak ve kişileri ikna etmek amacıyla herhangi bir mecrada yazılı, görsel, işitsel ve benzeri yollarla gerçekleştirilen ticari amaçlı pazarlama iletişimi niteliğindeki duyuruları; (ii) sağlık meslek mensubu: hekim, diş hekimi, eczacı, hemşire, ebe ve optisyen ile 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un (“Kanun”) EK- 13 üncü maddesinde tanımlanan diğer meslek mensuplarını; (iii) sağlık tesisi: sağlık hizmeti sunulan, gerçek kişiler ile özel hukuk tüzel kişilerine ait tüm sağlık kurum, kuruluş ve müesseselerini; (iv) tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri: özel sağlık tesisleri için hasta kabul ve tedavi edilen uzmanlık dalları, adres ve iletişim bilgileri ile hizmet verilen sağlık alanıyla ilgili sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikteki bilgileri, hekimler için ise mesleki ve akademik unvanı ile Kanun’da belirlenen ana dal ve yan dal uzmanlıklarını, muayene gün ve saatlerini, hasta kabul ettiği zaman ve mahal bilgisini ve sunmaya yetkili oldukları sağlık hizmetiyle ilgili sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikteki bilgileri içeren; yanıltıcı ve aldatıcı olmayan, insan sağlığını tehlikeye düşürmeyen, talep ve haksız rekabet ortamı yaratmayan ve reklam tanımı kapsamına girmeyen faaliyetleri ifade etmektedir.

Duyurumuzun giriş kısmında da belirtmiş olduğumuz üzere sağlık meslek mensubu tanımı Yönetmelik’in kapsamını belirlemek bakımından önem arz etmektedir. Yönetmelik’te yer alan tanımı incelediğimizde Yönetmelik’in Kanun’un EK-13. maddesine atıfta bulunulduğu görülecektir. Bahsi geçen madde de pek çok meslek grubuna yer verilmiş olup bu maddede yer alan meslek gruplarının ilgililerce Yönetmelik’e tabii olup olunmadığının tespiti bakımından önemle incelenmesi gerekmektedir. Bahsi geçen maddede yer alan meslek grupları sayıca fazla olduğundan örnekseme yoluyla aşağıda bazılarına yer veriyoruz;

• …Klinik psikolog, psikolog;
• Fizyoterapist;
• Odyolog;
• Diyetisyen;
• Dil ve konuşma terapisti;
• Podolog;
• Sağlık fizikçisi;
• Eczane teknikeri, ameliyathane teknikeri…

Duyurumuzun giriş kısmında belirtmiş olduğumuz üzere sağlık hizmet sunumunda sağlık hizmetine olan talebi artıracak şekilde açık ve örtülü bir biçimde sağlık hizmeti reklamı yapılması yasaklanmıştır. Bu kapsamda örneğin; sağlık hizmetine talebi artıracak ifadeleri ve hasta görsellerini içerir sosyal medya paylaşımlarının yapılması Yönetmelik’e aykırı olacaktır. Öte yandan, sağlık hizmet sunumuna ilişkin tanıtım ve bilgilendirmelere Yönetmelik’te tanımlanan ilke ve esaslara uygun olması ve yalnızca bu konuda yetkin sağlık mensubu tarafından bahsi geçen faaliyetlerin gerçekleştirilmesi kaydıyla izin verilmiş olup aşağıda kısaca önemli gördüğümüz ilkelere (Bahsi geçen ilke ve esaslar Yönetmelik madde 5’te detaylı olarak düzenlenmiştir.) yer vermekteyiz;

• Sağlık hizmet sunumu ile ilgili bilgilendirmeler, sadece konusunda hukuken yetkili sağlık meslek mensupları tarafından yapılabilecektir. Bu kapsamda örneğin; uzmanlık alanı içerisinde olmayan bir konu hakkında sağlık meslek mensubunun tanıtım ve bilgilendirmede bulunması Yönetmelik’e aykırı olacaktır.
• Sağlık hizmeti tanıtımı ve bilgilendirmelerinde; -sağlık meslek mensubu tarafından yapılsa dahi- doğruluğu bilimsel ve klinik olarak kanıtlanmamış, yerleşik tıbbi metot haline gelmemiş, Bakanlık tarafından tıbbi işlem olarak tanımlanıp düzenlenmemiş tıbbi ve tedavi yöntemleri hakkında açıklamalara yer verilemeyecek, bu yöntemlerle hastalıkların tedavi edildiği veya tedaviye yardımcı olunduğuna dair ifadeler kullanılamayacaktır.
• Sağlık hizmeti tanıtımı ve bilgilendirmelerinde (i) sağlık tesisleri; yalnızca hasta kabul ve tedavi edilen uzmanlık dalları, adres ve iletişim bilgileri ile hizmet verilen sağlık alanıyla ilgili sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikteki bilgilere, (ii) hekim ve diş hekimleri ise yalnızca Kanun ile belirlenen ana dal ve yan dal uzmanlıkları, akademik unvan, muayene gün ve saatleri, hasta kabul ettiği zaman ve mahal bilgisi ve hizmet verilen sağlık alanıyla ilgili sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikteki bilgilere yer verebilecektir.
• Hastaların sağlık hizmetine yönelik teşekkür ilanında bulunduğuna dair izlenim oluşturacak faaliyetlerde bulunulamayacaktır. Bu kapsamda örneğin; hekimlerin sosyal medya hesapları üzerinden hastaları tarafından tedaviye ilişkin sağlık hizmetine talebi artırıcı şekilde teşekkürlerini içerir paylaşımlar yayımlanması Yönetmelik’e aykırı olacağı kanaatindeyiz.
• Sağlık hizmeti tanıtımı ve bilgilendirmelerinin hastayı sağlık meslek mensubuna veya sağlık kuruluşuna doğrudan veya dolaylı biçimde yönlendirecek içerikte olmaması gereklidir. Bu kapsamda örneğin; sosyal medya hesapları üzerinden hastaların sağlık meslek mensubunu tavsiye ettiği paylaşımların Yönetmelik’e aykırı olacağı kanaatindeyiz.
• Tanıtım ve bilgilendirmelerin yayınlandığı internet sitelerindeki bilgilendirmenin son güncelleme tarihi ile internet sitesi editörüne ulaşılabilecek iletişim bilgileri açıkça belirtilmesi gereklidir.
• Yönetmelik’te düzenlenen ve bu bölümde bir kısmına yer verdiğimiz ilkelere aykırı olarak tanıtım ve bilgilendirme faaliyetinde bulunanlar ve bahsi geçen tanıtım ve bilgilendirmeleri paylaşan kişiler aynı derecede sorumludurlar.
• Sağlık hizmetlerine yönelik yürütülecek sosyal sorumluluk projeleri ve kampanyalar: bahsi geçen kampanya ve projeler kapsamında yapılacak tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri için Bakanlık’tan izin alınması zorunlu tutulmuştur.

Sağlık Hizmeti Tanıtım Faaliyetlerinde Görsel İçerik Kullanılması: Duyurumuzun giriş kısmında da belirtmiş olduğumuz üzere kural olarak sağlık meslek mensupları ve sağlık tesislerinin, sundukları sağlık hizmetlerinin tanıtım ve bilgilendirmelerinde tedavinin etkilerini kıyaslayıcı ve talep oluşturan nitelikte öncesi ve/veya sonrası görsellerin bulunması yasak olmakla birlikte Yönetmelik’te düzenlenen ilke ve esaslara uygun olmak kaydıyla “görsel içerik” kullanılabilecektir. Bu kapsamda örneğin; sosyal medyada oldukça rastladığımız hastaların tedavi öncesindeki durumları ile sonrasındaki durumlarını gösterir görseller, reklam aracı olarak veyahut sunulan sağlık hizmetine talebi artıracak nitelikte ticari kaygı ile kullanılmamasının Yönetmelik’e aykırılık oluşturacağı kanaatindeyiz. Sağlık hizmetleri tanıtım ve bilgilendirmelerinde kullanılacak görsel içeriklere ilişkin aşağıda kısaca önemli gördüğümüz ilkelere (Yönetmelik madde 7’de detaylı olarak düzenlenmiştir.) yer vermekteyiz;

• Tanıtım ve bilgilendirmelerde hasta görsel içeriklerinin kullanılması halinde Yönetmelik’in EK-1’inde yer alan “Görsel İçerik Kaydetme ve İşleme Onam Formu” kullanılarak hastanın kendisinin, küçük veya mahcur ise veli veya vasisinin açık rızasının alınması gereklidir. Hasta paylaşılacak görsel içeriği önceden görebilecek ve her zaman ilgili görsel içeriğin kaldırılmasını isteyebilecektir. Ayrıca, görsel içeriklerin kullanılmasına ilişkin hasta tarafından verilecek izin karşılığında hastaya herhangi bir ödeme ya da indirim yapılamayacak, hediye verilemeyecektir.
• Görüntü paylaşım izni vermeyen hastalara, tanı ve tedavi uygulamalarında ve alınacak bedellerde herhangi bir değişiklik olmayacağı bilgi ve güvencesinin verilmesi zorunludur.
• Tanıtım ve bilgilendirmede kullanılacak video ve fotoğraflara ait ortamların, kullanılan tekniklerin gerçeğine aykırı olmaması, yanıltıcı makyaj olmaksızın görüntülenmesi zorunlu olup görsel içerikler üzerinde sonradan teknolojik değişiklik veya düzeltme uygulanamayacaktır. Ayrıca, görsel içeriklerde işlem tarihi ve görselin görüntülendiği tarihin belirtilmesi zorunludur.
• Başka mecralarda yapılmış olsa dahi görsel içeriklere ilişkin yapılan hasta yorumları veya teşekkür ilanı anlamına gelecek ifadeler paylaşılamayacaktır. Ayrıca, görsel içeriklere ait paylaşımların tamamen yoruma kapatılması zorunludur.
• Ameliyat veya tıbbi girişim esnasında ve ameliyathanede hasta görüntüsü paylaşılamayacaktır.
• Genel ahlak kurallarına aykırılık teşkil edecek şekilde vücudun mahrem bölgelerine ait görsel içerikler paylaşılamayacaktır.
• Paylaşılan görsel içerikler; yazılı, görsel basın, sosyal medya platformları, internet siteleri gibi mecralarda -reklam yasağına aykırı olacağından- sponsorlu olarak ya da ücret verilerek yayınlatılamayacaktır.

Yaptırımlar: Yönetmelik kapsamında düzenlenen yaptırımların (i) idari para cezası; (ii) suç duyurusunda bulunulması; (iii) sağlık meslek mensubunun bağlı olduğu odaya/birliği bilgi verilmesi; (iv) faaliyet durdurma etrafında toplandığı görülecektir. İdari para cezaları her yıl bakımından o yıl için yeniden belirlenen tutar üzerinden uygulanacaktır. Ayrıca, Yönetmelik’e aykırı tanıtım ve bilgilendirmeler hakkında Reklam Kurulu’nda değerlendirilmek üzere Ticaret Bakanlığı veya Ticaret İl Müdürlüklerine gerekli bildirimler yapılacaktır. Bu kapsamda;

• Hekim veya diş hekimleri: hekim veya diş hekimleri tarafından, Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak tanıtım ve bilgilendirme yapıldığının tespit edilmesi halinde, Kanun’un kapsamında idari para cezası uygulanacak ve ayrıca ilgililer hakkında ilgili mevzuatı kapsamında değerlendirilmek ve işlem yapılmak üzere bağlı bulundukları meslek kuruluşuna gerekli bildirimler yapılacaktır. Serbest olarak çalışan, hekim ve diş hekimi dışındaki sağlık meslek mensupları ile sağlık hizmetlerinde çalışan diğer meslek mensupları sağlık beyanı içermemek, tanı ve tedaviye yönelik olmamak kaydıyla mesleki yetki alanlarında tanıtım ve bilgilendirme yapabilecektir.

Ancak bu kişiler tarafından yapılan mesleki yetki ihlalleri, sağlık beyanı içeren tıbbi tedaviye yönelik faaliyetler ile bu Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak yapılan tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri yetkisiz sağlık hizmeti sunumu olarak değerlendirilecek ve ilgililer hakkında Kanun ile 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu hükümleri uyarınca Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulacaktır.

• Sağlık tesisleri: Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak sağlık hizmeti tanıtım ve bilgilendirme faaliyetlerinin yapıldığı tespit edilen sağlık tesisi iki kez uyarılacaktır. Ayrıca, bir yıl içerisinde üçüncü kez Yönetmelik hükümlerine aykırı tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri yapıldığının tespit edilmesi halinde ise üç gün süreyle ilgili tıp veya uzmanlık dalındaki birimin faaliyeti durdurulacaktır.
• Uluslararası sağlık turizmi sağlık tesisi veya uluslararası sağlık turizmi aracı kuruluşu: Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak tanıtım ve bilgilendirme yapıldığı tespit edilen uluslararası sağlık turizmi sağlık tesisi veya uluslararası sağlık turizmi aracı kuruluşu uyarılacaktır. Bir yıl içerisinde ikinci kez tespit edilmesi halinde bir ay, üçüncü kez tespit edilmesi halinde üç ay süreyle kuruluşun ve tesisin sağlık turizmi faaliyeti durdurulacaktır.
• Organ veya doku teminine yönelik olarak ilan veya reklam veren veya yayınlayan kişiler hakkında suç duyurusunda bulunulacaktır.
• İlgili mevzuatlara ve Bakanlık düzenlemelerine aykırı olarak yetkisiz, izinsiz veya ruhsatsız sağlık hizmeti sunumuna konu olan kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından sağlık hizmeti tanıtım ve bilgilendirme faaliyetleri yapıldığının tespiti halinde, yetkisiz sağlık hizmeti sunulan yerlerin faaliyeti derhal durdurulacak ve ilgililer hakkında Kanun ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu hükümleri uyarınca Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulacaktır.
• Sosyal paylaşım ve internet siteleri üzerinden yapılan sağlıkla ilgili tanıtım ve bilgilendirmelerde insan sağlığını tehlikeye düşüren veya tanı ve tedavi sürecini olumsuz olarak etkileyen veya bu süreci engelleyici nitelikte suç unsurunun bulunduğu tespit edilen ilgililer hakkında 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun hükümleri uyarınca ilgili içeriklerin erişime engellenmesi için suç duyurusunda bulunulacaktır.

Saygılarımızla,

BE&TA Hukuk Bürosu